مفاخر

مفاخر :

ملا علاءالملک تونی فاضل خان
ملا علاءالملک تونی فاضل خان ملقب به ملا علاءالملک تونی، زاده‌شده در فردوس (تون آن زمان)، يكي از معماران بزرگ ايران در قرن ۱۱ هجري بود. از بزرگ‌ترين و معروف‌ترين بناهاي ساخته‌شده به وسيلهي وي، مي‌توان به باغ شاليمار در لاهور اشاره كرد كه يكي از سرشناس‌ترين مكان‌هاي گردشگري پاكستان است. وي اين بنا را به همراهي شخصي به نام عليمردان خان و در سال ۱۰۵۲ ساخت. همچنين مدرسهي فاضليه در مشهد به دست وي ساخته شده‌است. وي ساخت اين بنا را در سال ۱۰۶۰ آغاز كرده و در سال ۱۰۷۵ (در زمان شاه عباس دوم) به پايان رساند.

قطب‌الدین حیدر توني
قطب‌الدین حیدر توني، از عارفان بزرگ شيعه سده‌هاي ۶ و ۷ هجري و سرسلسلهي فرقهي حيدري بوده‌است. قطب‌الدين حيدر توني، در سده ۶ هجري در شهر تون (فردوس امروزي) زاده شد. وي با عطار همنشيني داشته و عطار، کتاب حيدري‌نامه را به نام وي نوشته است. وي مدتي در تبريز اقامت کرد و در سال ۶۱۸ در آنجا درگذشت. يا اين حال، امروزه در شهر تربت حيدريه، آرامگاهي به نام وي موجود است و گفته مي‌شود كه تربت حيدريه بر مزار وي ساخته شده‌است. ولي بنا به نظري ديگر، آرامگاه موجود در تربت حيدريه، متعلق به قطب‌الدين حيدر زاوه‌اي بوده و قطب‌الدين حيدر توني در تبريز مدفون است.

مولانا آهی تونی
مولانا آهی تونی نيز يکي از شعراست و در کتاب تذكره آتشكده آذر تاليف لطفعلي بيك آذربيگدلي چنين آمده است :
مولانا آهی که ضبط اصلی آن اهلي است وفات او را به سال ۹۳۴ هــ.ق نوشته اند و مورد حمايت سلطان حسين بايقراء تيموري قرار داشته است. او از اهل تون (فردوس) است و هرگز اقليم وجودش خالي از سلطنت خسروعشق نبوده ، تا آنکه سلطان عشق سلطان حسين ميرزا او را اسير كرده و در مراسم عاشقي به تقصير خود راضي نشده و از تاثير محبت منظورنظر معشوق شده و در تبريز به سراي جاويد نقل كرده. گويند روزي سلطان حسين ميرزا در باغي به صحبت مشغول و غلام سياهي را بر در باغ موكل گردانيد كه كسي را نگذارد كه وارد باغ شود، مولانا بر در باغ ممنوع شد، اين دو شعر را در همانجا سروده رقعه را در سيني مجّوف نهاده از ممر آب به عمارتي كه مجلس آن پادشاه قدردان بود روان نمود من بعد رخصت دخول نمود و داخل مجلس شد و اين اشعار را سرود :

دو چشم فرش آن مجلس که سازی جلوه گاه آنجا
به هرجا پا نهی خواهم که باشم خاک راه آنجا
چه خوش بزمی است رنگین مجلس جانان چه سود ، اما
که نتوان شد سفید از شومی بخت سياه آنجا

السیدالجلیل اميرخليل الله توني اصفهاني
امیر خلیل الله از علماء و فضلاي بزرگ عصر خويش بوده و در کتاب اعيان الشيعه چنين آمده :
« از پرهیزگارترین فضلاء و از معتبرترين و متقي ترين دانشمندان بوده ، وي در جمع آوري کتب و تصحيح آن بسيار جدي و در کتابهاي مهم بالخصوص كتابهاي فقهي و حديثي حاشيه هايي نوشته است . ليكن تقوي و برتري كمالات نفساني او از علمش بيشتر مي باشد .وي در سال ۱۰۸۸ هـ.ق در اصفهان وفات يافته است .»

علامه فاضل تونی 
آقا شیخ محمدحسین توني، معروف به “فاضل توني” اديب، حکيم و مدرس حکمت و عرفان و از علماي معاصر قرن ۱۵ هجري قمري در ۲۵ محرم ۱۲۹۸ هجري قمري در “تون” (نام قديم شهر فردوس) متولد شد. پدرش، ملاعبدالعظيم، واعظ فردوس و حوالي آن بود و خانواده اش از اهل فضل و تقوي بودند.
شیخ محمد حسین، در همان کودکي به مكتب خانه رفت و در مدتي كوتاه خواندن و نوشتن را ياد گرفت و بلافاصله به تحصيل مقدمات ادبيات عرب پرداخت.
تمام قرآن را خیلی زود حفظ کرد، در همين دوران که كمي از تحصيل او مي گذشت پدر را از دست داد ولي فقدان پدر و نداشتن مال و ممري ثابت براي معيشت، مانع تحصيل او نشد، به خاطر هوش زياد و قدرت حفظ و ذهن، در اندك مدتي، سيوطي و مغني و مطول را خواند و در همان شهر (تون) سرآمد همه شد.
افراد برجسته و متمکن شهر، فرزندانشان را برای تحصیل يا مباحثه، نزد او مي فرستادند.
در هفده سالگی به خاطر محدودیت علمي شهر، تون به ناچار به مشهد مقدس رفت و در مشهد، دروس مختلف را در ۶ سال آموخت و بعد به اصفهان که آن زمان مهد علم و دانش بود ، رفت تا به تحصيل فلسفه و حکمت و تكميل فقه و اصول بپردازد.
علامه تونی،۱۱ سال اقامت در اصفهان را بهترین ايام عمر خود مي دانست که فقط تحصيل علم ، تدريس، عبادت ، رياضت و تهذيب نفس داشت.
بعد از اقامت ۱۱ ساله در اصفهان، مدت کوتاهی و برای چند ماه دوباره به خراسان رفت و بعد در تهران ماندگار شد.
شور و اشتیاق کامل او به علم و معرفت، هوش و حافظه عجیب و خستگي ناپذيري او، موجب شد تا وي، استادي کامل و عالمي كارآمد و با نفوذ شود.
وی به مدرسه دارالشفا در تهران رفت و حوزه درس آن جا را اداره و تدریس را شروع کرد.
در سال ۱۳۳۳ هجری قمری يعني در سن ۳۵ سالگي تدريس عربي را در مدرسه علوم سياسي دارالفنون تهران شروع و مدتي هم وعظ و خطابه داشت.
دروس عربی و فقه و منطق می آموخت. از سال ۱۳۱۳ شمسي، در “دارالمعلمين عالي” که تازه تاسيس شده بود، تدريس عربي ، منطق و فلسفه را شروع کرد.
با تاسیس دانشکده معقول و منقول و دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، دروس فلسفه، زبان، ادبيات عرب را تدريس مي كرد و در سال هاي آخر،تنها در دانشكده معقول و منقول بود و سال ۱۳۳۳ شمسي بازنشسته شد.
درس او به آیات و احادیث و اشعار مولوي و حافظ و شيخ محمود شبستري و جامي آميخته و بيانش بسيار شيوا و گاهي با طنز و ساده و روشن بود.
به علت حافظه حیرت انگیزش، احتياج به يادداشت کردن نداشت و بسيار کم دست به قلم مي برد، از اين رو آثار مكتوب او محدود است و بيشتر يادداشت هاي دانشجويان او، به صورت كتاب در آمده و حواشي مختصري بر آثار عرفاني و فلسفي نوشته است.
جزوه صرف، تعلیقه بر شرح فصوص الحکم، کتاب های صرف و نحو و قرائت، ترجمه متون سماع طبيعي، منتخب قرآن و نهج البلاغه و منتخب كليله و دمنه عربي و وفيات الاعيان. شرح و ايضاح لغات سخت، جزوه منطق، حكمت قديم و الهيات از جمله آثار اوست.
علامه فاضل تونی، در نیمه شعبان سال ۱۳۸۰ هجري قمري در سن ۸۲ سالگي مصادف با ۱۲ بهمن ۱۳۳۹ شمسي در تهران در گذشت.
مدفن او در قبرستان شیخان شهر قم است.

دکتر محمد جعفر یاحقّی 
دکتر “محمد جعفر یاحقّی “فرزند محمدحسن سال ۱۳۲۶ خورشيدي در فردوس متولد شد.
تحصیلات ابتدایي را تا پنجم متوسطه در فردوس و ششم ادبي را در مشهد به پايان رساند، سال ۱۳۴۶ وارد دانشگاه مشهد شد و در رشته زبان و ادبيات فارسي شروع به تحصيل کرد. 
سال ۱۳۵۰ دوره لیسانس را به پایان رساند و همان سال در دوره فوق ليسانس ادبيات در مشهد پذيرفته شد.
پس از اتمام تحصیل در مقطع فوق لیسانس، در مهر ۱۳۵۴ به عنوان مربي در گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه مشهد به خدمت مشغول شد و هم زمان در کنکور دكتراي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه مشهد پذيرفته شد. 
سال ۱۳۵۹ از رساله دکترای خود به عنوان «فرهنگ اساطیر و اشارات داستاني در ادبيات» دفاع کرد و سال ۱۳۶۲ استاديار شد. 
از شهریور ۱۳۶۴ به مدت یک سال براي استفاده از فرصت مطالعاتي به انگلستان رفت و در دانشگاه کمبريج به مطالعات خود ادامه داد.
سال ۱۳۶۷ بار دیگر به دعوت دانشگاه آکسفورد یک ماه در كتابخانه بادليان سرگرم تحقيق بود در همان سال به مرتبه دانشياري رسيد.
از مهر ۱۳۶۹ به دعوت دانشگاه مطالعات خارجی توکیو به ژاپن رفت و يک سال در توكيو به تدريس زبان و ادبيات فارسي مشغول بود. 
در پاییز ۱۳۷۲ به مرتبه استادياري رسيد و از همان زمان به سمت پژوهشي دانشکده ادبيات و علوم انساني منصوب شد.
چند ماه بعد مسئولیت تحصیل تکميلي آن دانشکده نيز به او واگذار شد. 
به پیشنهاد وی «مرکز خراسان شناسي» وابسته به آستان قدس رضوي در آذر ماه ۱۳۵۷ تاسيس و از همان آغاز به اشاره مقام معظم رهبري به عنوان مدير عامل اين مرکز منصوب شد. 
کار تحقیق و نوشتن را از سال ۱۳۴۹ در ارتباط با آستان قدس رضوی آغاز کرد و در همان زمان شالوده كتابي با عنوان فرهنگ نامه قرآن پي ريزي و مسئوليت علمي آن به وي واگذار شد. اين كتاب سرانجام به همت و سرپرستي او بعد از انقلاب تكميل و در پنج جلد منتشر و بهمن ۱۳۵۷ به عنوان كتاب برگزيده برنده جايزه كتاب سال شد و از دست رئيس جمهور وقت ايران لوح افتخار گرفت. 
از سال ۱۳۶۳ که بنیاد پژوهش های اسلامي آستان قدس تاسيس شد با سمت مدير گروه فرهنگ و ادبيات مشغول به تحقيق شد. او هم زمان با تدريس در دوره هاي سه گانه کارشناسي، كارشناسي ارشد و دكتراي زبان و ادبيات فارسي در كنفرانس هاي داخلي و خارجي شركت كرده است.
کتاب پاژ در ۵ جلد، راهنمای نگارش و ویرايش، فرهنگ اساطير و انتشارات داستاني در ادبيات فارسي، ديباي خسرواني، اقليم هاي ديگر، آن سال ها، چون سبوي تشنه، فرهنگ نام آوران خراسان، فرهنگ قرآني در ۵ جلد، تفسير ابوالفتح رازي در ۲۰ جلد، جويبار لحظه ها، تفسير تاريخ، يادنامه بيهقي و سخن آشنا از جمله تاليفات دکتر ياحقي است.

دکتر غلامرضا مدبر عزیزی
استاد دکتر غلامرضا مدبر عزیزی متولد ۱۳۳۵ در فردوس از چهره هاي فرهنگي شناخته شده در سطح کشور است كه در سي ساله اخير نقش اساسي در گسترش فرهنگ قرآني استان مخصوصاً شهرستان فردوس داشته است. 
ایشان متخصص در ادبیات و فلسفه و عرفان و استاد مراکز حوزوي و دانشگاهي فردوس مي باشد که قريب دويست نوار كاست يادگار جلسات تفسير قرآن ايشان است. 
همچنین استاد دارای قريب به پنجاه اثر مکتوب در موضوعات قرآني، تربيتي، فلسفي، عرفاني، اخلاقي و ديگر علوم است که از آنها پنج كتاب چاپ و بيش از بيست مقاله در نشريات و فصلنامه هاي علمي كشوري چاپ و منتشر شده است.

کتاب عرفان صدر المتالهین استاد از طرف نهاد نمایندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها،‌ مستقر در قم، به گروه آموزشي معارف اسلامي کليه دانشگاه ها و مراكز علمي كشور هديه و ارسال شده است. 
استاد بارها بعنوان مدرس نمونه، پژوهشگر نمونه، مفسر نمونه، استاد ممتاز فرهنگی تبلیغي…. مورد تشويق مسوولين قرار گرفته است.